Wednesday 19 April 2023

LALPA ZANRIAH SACRAMENT

Tin, chhang a la a, lâwmthu a sawi zawhin a phel a, an hnênah a pe a, “Hei hi ka taksa a ni, in tâna pêk chu; min hriat reng nân hetiang hian ti ṭhîn rawh u,” a ti a. Zanriah ei zawh chuan chutiang bawkin no chu a la a, He no hi ka thisena thuthlung thar, in tâna chhuak chu a ni." (Luka 22:19- 20)

Lalpa zanriah sacrament hi Lal Isua'n amah hriatrengnan leh a zuituten nun kan neih theih nana ti thin tura min chah avangin kan ngaih pawimawh a tul hle a ni. A buatsaihtute leh a kiltute pawh khun taka buatsaih a, kil thin tur a ni.

> A LO CHHUAHNA:

Aigupta bawih ata Israel fate an chhuah dawn zan khan Pathianin Aigupta mite a hremnaa an tel ve lohna tur leh, an in a kalhhlen theihna turin Kalhhlen Kut chaw a buatsaih sak a. Chhungtinin beramno hmel hem lo kum khat hnuai lam talh tur leh chhungkua chu beramno talhna tham nilo khawpa tlem annih chuan, an thenawmte nen an chhungkaw mihring zir zelin beram no pakhat intawm turin a ti a. Beramno thisen chu kawngka biang pahnihah leh kawngka lu chungah an tat tur a ni a, a sa chu an rawh hmin anga, chhang dawidim telh loh leh hnim kha nen an ei tur a ni. 

Aigupta atanga chhuak mai tur annih tawh avangin an ei dan tur pawh hetiang hian Pathianin a hrilh, An puan an veng tur a ni a, pheikhawk an bun anga, tiang keng chungin hmanhmawh takin an ei tur a ni. Chumi zan chuan Aigupta ram chhung chu Pathianin a fang dawn a, thisen in tah lohna chhunga fa tir (fa u ber) leh an ran piang hmasa ber zawng zawngte chu a rawn tihlum vek dawn a ni (Exodus 12:1-14).

Pathianin Mosia hnena a hrilh angin Israel fate chuan an ti a, chumi zan chuan Lalpan alo sawi lawk tawh ang ngeiin beramno thisen in tah lohna in chhunga fa tir zawng zawng leh ran piang hmasa ber zawng zawngte chu a tihlum ta a. Aigupta mite chungah tahna nasa tak alo thleng a, chutihlaiin Israel fate chu hlim takin an sal tanna Aigupta ram atangin Kanaan ram an pan ta a ni. Keini pawh khawvelah hian Setana bawihah tang thin mah ila, engtik niah emaw chuan Lalpa'n a mi thianghlimte min la lawr anga. Chutih hunah chuan Israel fate zalenna zan a; Aigupta ram a tahna lo thleng angin khawvelah hian tahna runpui alo la thleng ve dawn a ni.

Israel faten Kalhlen kut chaw hi Nisan (April) ni 14 zanah an ei thin a, chhungkua a ei tur a ni. Isua kahwvela a awm lai pawh khan he Kut hi an la hmang zel a, Isua leh a zirtirte pawh khan Kalhlen Kut chaw eiin zanriah an kilho a ni (Luka 22:15). Isua'n, "Min hriat reng nan ti thin rawh u," a tih avangin Lalpa zanriah sacrament hi kan kil thin a, Mi thianghlimte lawra alo kal leh hma loh chuan a thu zawmin Kohhrante hian kan tih zel a tul hle a ni.

> LALPA ZANRIAH HMING HRANG HRANGTE: 

Lalpa zanriah hi kohhran hrang hrangten kan rin dan leh pawm dan a inang chiah lova, sawi dan, kohna hming hrang hrang lo tarlang ila;

(a) Lalpa zanriah: Heihi Bible tawngkam a ni. Chanchintha ziaktuten Isua leh a zirtirten zanriah an kil chungchang an ziahna hlawm then hmingah hman a ni (Matthaia 25; Marka 14; Luka 22). Isua mantira a awm zan a, amah hriatreng nana Isua'n a tihchhuah a ni a, zanriah hnuhnung (Last supper) ti a sawi a ni bawk.

(b) Communion: A awmzia chu inpawlhona/tawmpuina tihna a ni. Paula'n, 'Malsawmna no mal ka sawmsak thin hi Krista thisen tawmpuina a ni lovem ni? Chhang kan phel thin hi, Krista taksa a ni lovem ni?' a tih ang khan (I Korinth 10:16).

(c) Eucharist: Hei hi Grik tawng 'eucharistia' (ευχαριστία) tih atanga lo kal a ni a, a awmzia chu lawmthu sawina tihna a ni.

(d) Sacrament: Latin tawng 'Sacramentum' tih chu English in Sacrament tia lehlin a ni. A awmzia chu thutiam/chhechham tihna a ni. Isua tana rinawm tura chhechhamna a kawk a ni.

> A PAWIMAWHNATE:

(1) Isua thu zawmna a ni: Lal Isuan a zirtirte hnenah zanriah hnuhnung an kil khan, "Mi hriat reng nan hei hi ti thin rawh u" (Luka 22:10), a ti a. Kan tana a tawrhna leh hmangaihnate kan hriat nawn fo theih nan, Isua'n sacrament hi ei a, in fo turin min duh a ni. Kohhran hmasate pawh khan Lal Isua thu zawmin Lalpa zanriah (sacrament) an kil fo thin a ni (Tirhkohte 2:46).

(2) Krista taksa leh thisen aiawh a ni: Isuan a taksa aiawh turin chhang min pe a (Luka 22:19), chhang phel khan ala tuar turzia leh a taksa sual avanga hliama ala awm tur a entir a. A thisen aiawh turin uaiin min pe a, "He no hi ka thisena thuthlung thar chu a ni, in aia chhuak tura chu" (Luka 22:20). Krista thisen chu thuthlung thar nemnghehna, kan sual ngaihdamna leh lei leh van inremna atana chhuak chu a ni.

Lal Isua'n, "Mihring fapa tisa in ei a, a thisen in in bawk loh chuan, nangmahniin nun nei heklo che u," a ti a (John 6:53). Krista taksa aiawh chhang kan ei a, a thisen aiawh uain kan in hian, Amahah nun kan nei dawn tihna alo ni.

(3) Krista thihna entirna a ni: Paula'n "Chu chhang chu in ei a, a no chu in in apiangin, alo kal leh hma loh zawng Lalpa thihna chu in entir thin a ni si a," (I Korinth 11:26) alo ti a. Chuvangin alo kal leh hma loh chuan Kristah thihna hi kan hriat nawn fo theihnan Lalpa zanriah hi kan kilfo thin a ngai a ni.

(4) Isua nena in pumkhatna a ni: Isua'n, "Tupawh, ka tisa eia, ka thisen in chu keimahah a awm reng thin, keipawh amahah ka awm reng thin," a ti a (John. 6:56). Krista taksa aiawh chhang kan ei leh a thisen aiawh uain kan in hian Isuaah kan awm a, Isua pawh keimahniah a awm a, Amah nen kan inpumkhat tihna a ni.

(5) A ei leh in-tu tur: Kalhhlen Kut beramno sa chhungkuain, naupangte nen an ei vek a, Isua leh a zirtirten zanriah hnuhnung an kil pawh khan a mantirtu tur Juda Iskariota pawh a hre lawk vek a, mahse a hnawl chuang lo. Isua'n, "In zain in rawh u," (Matthaia 26:28) a ti a ni. Chuvangin, Krista taksa leh thisen mamawh nia inhria apiangten kan ei a, kan in mai hi a dik a ni. Amaherawhchu, a ei leh intuten khun taka ngaihtuah chunga eia in tur a ni (I Korinth 11:29).

Paula'n, ei tlaklo a tih leh, mahni infiah zawk rawh se, a tih pawh hi, Lalpa zanriah sacrament lo kil ve thin Korinth kohhranho zingah, ngaihtuahna mumal nei lova, rui khawpa lo in an awm thin vang a ni

Monday 28 January 2019

SABBATH CHUNGCHANG THU


SABBATH LO AWM TANNA LEH A AWMZIA : 

Bible a Sabbath lo lanna hmasa ber chu Exodus 16:23 thu hi a ni a. Israel-te Aigupta bawih atanga Mosia hmanga Pathianin a hruai chhuahna, Elim leh Sinai Tlang inkara an awm lain Pathianin Israel-te chaw tan van atangin manna a rawn tlaktir a, hemi manna tlak rual hian Sabbath serh turin Pathianin thu a rawn pe tan ve ta nghal bawk a ni.

“…Naktuk hi chawlh derna ni, Lalpa tan chawlhni thianghlim a ni e. Chuvangin (manna) a awma awm in duh leh awm ulangin, a chhuma chhum a chhum in duh leh chhum rawh u. Chumi bang chu a tuk lam atan in dah dawn nia,” (Exo. 16:23_ tiin Pathianin thu a pe a. Chawlhni (Sabbath)-ah Pathianin manna a tlaktir dawn loh avangin Sabbath ni-a an ei tur chu Sabbath hma niin Israelte chuan an chhar khawl vek a, a duhin manna chu an chhum a, a duhin an awm bawk a, Sabbtah niah an ei thin a ni. Sabbath ni hian engmah thawk lova awm hle hle tur anih avangin, manna awm emaw, chhum hmin sa emaw kha an ei mai thin a ni.

Israel-te’n Sinai tlang an thlen chuan Pathianin Israel-te enkawlna atan ‘DAN’, ‘Thu sawm pek’ Mosia hnenah lung pheka ziakin a hlan ta a. Israelte Elim leh Sinai tlang inkara an awm laia manna tlak ruala Sabbath serh tura thupek lo awm tawh pawh chu, thu sawm pekah hian ziakin Pathianin a nemnghet ta  a ni (Ex. 20:1-17; Deut. 5:1-21). Hetianga thu sawm peka Sabbath nemngheh anih avang hian ‘Sabbath’ hi ‘Sinai tlang dan’ tia sawi a ni ve fo bawk a ni.

Sabbath pek anih chhan : Israelte Aigupta bawiha an awm lai khan hahchawlh reng reng nei hman lovin, Aigupte mite’n hmangaihna tel hlek lovin hna hrehawm leh hahthlak tinreng an thawhtir a. Rethei em em leh hahchawlh hun reng hreng nei lova an lo chhawr hrep tawh avangin Pathianin hmangaih taka Aigupta bawih atanga Mosia hmanga a hruaichhuah hnuah, an hahchawlhna hun atan Sabbath hi a pe ta a ni. 

Sabbath awmzia: ‘Sabbath’ tih hi Hebrai tawng a ni a, ‘chawlhna, hnathawh chawlhsanna, hahchawlh derna’ tihna a ni. Grik tawngah chuan ‘sabbaton’ an ti a, ‘taksa hahchawlhna’ emaw ‘thawhrim chawlhsanna’ tihna a ni. Aigupta bawih hna hnuaia chawlh reng reng neilo Israel hnamte’n hahchawlhna an neih theihna tura Pathianin holiday (chawlhna) alo siamsak chu a ni. Israelte tan a hlu em em a ni.

Sabbath hi Judate hapta khat chhunga a ni tawp ber a ni a, tun huna keini’n Inrinni (Saturday) kan tih hi a ni. Tlai ni a tlak veleh Sabbath a intan a, a tuka ni lo chhuak a tlak pil veleh Sabbath chu a tawp ve thin a ni.

Ex. 31:15-ah chuan ‘Ni ruk chhung hna thawh tur a ni a, ni sarih ni erawh chu ‘chawlh derna’ chawhni a ni’ tih kan hmu a. Ex. 35:2 ah pawh ‘Ni ruk chhung hna thawh tur a ni a, ni sarih ni erawh chu in tan ni thianghlim, Lalpa tan chawlh derna chawlhni a ni’ tih kan hmu a, Sabbath ni alo thlen reng rengin Israel-te chuan an hna tul leh pawimawh  zawng zawng tlansain an chawl (Sabbath) vang vang thin a ni.

Sabbath hi Pathian biakna tan emaw, Pathian hnena inthawina leh tawngtaina atan emaw a pek a nil ova, taksa chawlh hahdamna tur hrim hrima pek a ni. Pathian biakna tur hun erawh chu a hranpaa siam a nit hung a. Ex. 34:23-ah ‘I mipa zawng zawng chu kum khatah vawi thum Lalpa Pathian, Israel-te Pathianin hmaah chuan an rawn inlan thin tur a ni’ tiin Pathianin thu a pe zawk a. Israel hnam zinga mipate chuan kumkhat chhungin Pathian biakna hun vawi thum an nei ziah thin anih chu.

Tin, Pathianin hapta Sabbath a pek bakah hian, thla Sabbath-te, kum Sabbath-te, kut chi hrang hrang Sabbath tea lo pek belh tak zel hnuah chuan Sabbath thenkhatah inthawina hlan hun pawh an nei tel ve ta zawk a.

SABBATH CHI HRANG HRANGTE:

Pathianin Exodus 16:23-a Israelte hnena hapta Sabbath a pek hnuah Sabbath chi hrang hrang a pek belh ta zel a. Chungte chu hetiangin tarlang ila-
(a)   Tawtawrawt Kut Sabbath : Lev. 23:23-25 ah Pathianin Israel-te hnenah Tawtawrawt Kut Sabbath hmang turin thu a pe a. “Thla sarihna, chumi thla ni khat ni chu in tan urhsun taka lak chawlhna (Sabbath) tawtawrawt tuma hriatrengna, inkhawmpui thainghlim a ni ang a, hna reng reng in thawk tur a ni lo,” tiin a hrilh a ni.

(b)   Tlanna ni Kut Sabbath : Lev. 23:26-32-ah, “Thla sarihna ni sawm ni erawh hi chu inremna ni a ni a, in tan inkhawmpui thianghlim a ni ang a… Eng hna mah in thawk tur a ni lo, hei hi in awmna apiangah in thlahte zel thlenga in awm dan tur a ni, in tan chawlhni (Sabbath) urhsun taka lak chawlhna (Sabbath) a ni ang,” tiin Pathianin Tlanna Ni Kut (Sabbath) hman dan tur alo pe bawk a.

(c)    Bawkte Kut Sabbath : Lev. 23:33-39-ah chuan “THla sarihna ni sawm leh ni nga nia in lova thil hawngte in seng zawh chuan, Lalpa Kut chu ni sarih in awhtir ang a; a ni khat ni chu chawlh derna (Sabbath) a ni ang,” tiin Lalpa’n Bawkte Kut serh dan tur a pe bawk a.

(d)   Kum Sabbath: Lev. 25:4-5-ah chuan “Kum sarih kum erawh chu ram chawlh derna, Lalpa hminga chawlhna a ni anga, I lovah buh bal I ching rur a ni lova, i grep huan I sat no tur a ni heklo,” tiin Pathianin kum Sabbath hman dan tur alo pe bawk a ni.

(e)   Chhang dawidim telh loh Kut Sabbath : Lev. 34:28-21-ah chuan, “Chhang dawidim telh loh Kut I nei tur a ni. Thu ka pek tak che ang khan, ni sarih chhung chu chhang dawidim telh loh Abib thla hun ruatah khan I ei tur a ni.. Ni ruk chhungin hna I thawk tur a ni a, a ni sarih ni erawh chuan I chawl tur a ni. Lei leh lai leh buh seng lai pawhin I chawl (Sabbath) tur  ani,” tiin Pathianin thu a pe bawk.

(f)    Hapta Sabbath : Hapta Sabbath hi chu hapta khat chhung a ni sarihna zel kha an chawl (Sabbath) thin. Ex. 16:23; 20:9-11; 31:15 thuahte kan hmuh angin Pathianin, “Ni ruk chhung hna I thaw kanga, a ni sarihna chu I chawl (Sabbath) tur a ni,” tiin Israel-te hnenah thu a pe a ni.

Kan tarlan tak ang hian Sabbath chi hrang hrang kan hmu a. Thuthlung Hlui bu pum puiah hian Sabbath hi vawi 75 lai a chuang a, heng zinga 35 te hi serh leh sang dan Sabbath sawina anih lain, vawi 40 zet hi Hapta Sabbath sawina a nit hung a. Heng Sabbath chi hrang hrang zingah hian Hapta Sabbath hi kan thlur ber tur chu a ni nghe nghe a. Sabbath chi dangte hi chu buaipui kan tam lem loh avangin sawi zau ngai lovah dah ta ila. Hapta Sabbath avang hian mi tam takin Pathian thu an lak sual phah fo thin avangin kan zirchian a pawimawh hle a ni.

SABBATH HI TUTE HNENA PEK NGE?
Sabbath hi Aigupta bawih atang hruai chhuah, Kanan ram luahtu hnam Israel-te tan liau liaua pek a ni. Deut. 4:13-14- ah chuan, “A thuthlung zawm tura thu a pek che u thu sawm pek chu in hnenah a puang a, lungphek pahnihah a ziak a. Tin, chumi lai chuan luah tura in va kaina rama in zawm turin, dante leh rorelte zirtir turin Lalpa’n thu min pe a,” tiin Mosia’n a sawi a. Thu sawm pek (Sinai tlang dan) Sabbath leh a dangte hi luah tura in va kaina (Kanan) rama in zawm turin’ tih anih avangin, Aigupta atanga Kanan ram pana luahtu hnam Israel-te tan liau liauva pek a ni tih chiang takin kan hmu thei a ni. Aigupa bawih atanga hruai chhuah Kanan ram luahtu Israel hnam ni ve lo tan chuan Sabbath hi pek a ni lova, serh lo tum ve ngawt chi a ni lo.

Deut. 5:15 ah Pathianin, “Nang pawh Aigupta ramah khan bawih I ni tawh a, LALPA I Pathianin chuta ta chu kut chak tak leh ban phara a hruai chhuah che I ni tih hre reng rawh. Chuvangin a ni LALPA I Pathianin Chawlhni (Sabbath) serh tura thu a pek che ni,” tiin Israel-te hnenah chiang takin a hrilh a. Sabbath hi Aigupta bawih atanga hruai chhuah Israel hnamte tan hahchawlhna tura Pathianin a bika a pek anih avangin mi dang a huap ve lo a ni.

Aigupta bawiha awm ve lo Adama, Enoka, Nova, Abrahama, Isaka leh Jakobate hun kum 2,500 chhung zawng khan Sabbath hi pek an ni lova, an serh bawk hek lo. Israel-te ngei pawh kha Aigupta bawiha na awm lai leh Pathianin Aigupta ram tanga a hruai chhuah a Tuipui Sen an kan laite pawh khan Sabbath hi pek an ni lova, an serh bawk heklo. Elim leh Sinai tlang inkara an awm lain Pathianin van atanga manna a rawn pek rualin Sabbath serh turin thu a rawn pek tak avangin an serh tan ve ta chauh a ni (Ex. 16:23). Aigupta bawiha hahchawlh reng reng nei o, Israel hnam tan bik liau liauva Sabbath hi pek a ni.

Ex. 20:9-10 thuah, “Ni ruk chhungin in thawk tur a ni a, I hna zawng zawng chu I thawk tur a ni. A ni sarih ni erawh chu LALPA I Pathian tan chawlhni (Sabbath) a ni e. Chumi ni chuan hna reng reng I thawk tur a ni lo, nang pawh, I fapa pawhin, I fanu pawhin, I ran pawhin, I ina awm hnam dang pawhin,” tiin Pathianin Israelte a hrilh a.

Israel hnamte leh an ran vulh zawng zawng leh an chhiahhlawh hnam dang (Jentail)te pawhin Sabbath ni chuan hna an thawk bik tur a ni lova, an chawl vek thin a ni. He Bible chang ‘I ina hnam dang pawhin’ tih lai tawngkam lo lang hi ngaihsual palh a awl hle a, ram dang (sorkar dang)-te thlenga Sabbath hi serh tur emaw tia serh lo tum ve an awm fo thin. Israelte ina awm, an bawih chhawr lai, hnam dangte sawina bik a ni (Israel-te control na hnuaia hnam dang awm vete chauh a huam a ni). Israelte’n Sabbath an serha an chawlh thuap lai pawh khan an thenawm ram ‘Jentail hnam’ Aigupta, Babulon, Persia leh Suria leh sorkar dang dangte pawh khan Sabbath hi an hre ve lo reng reng a, an serh lo va, serh turin Pathiain thu a pe ve bawk lo a ni.

Bible thute hi hlu em em vek mah se, ‘he Bible bung leh chang hi tute tana ziak nge, eng huna hman tur nge, kan hun atan a huap ve em?’ tihte chhut lova zawm ve vek kan tum chuan kan buai thlawn fo mai dawn a ni. “Nova hunah pawh Pathianin Lawng tuk rawh” a tih kha, Bible-ah a la inziak alawm, tiin lawng lo tuk ve ngawt tai la a atthlak ngawt ang! Chutiangin Aigupta bawiha hahchawlh reng reng neilo Israel hnamte tana Pathianin chawlh (holiday) ‘Sabbath’ a lo pek hi Bible-ah inziak reng mah se, kan tan a ni ve lo tih kan hriat chian a tul em em a ni.

SABBATH HMAN DAN

Hetiangin Pathianin Israel fate Sabbath-a an chawlh dan tur a pe-

Exodus 35:3
“Chawlhni (Sabbath) chuan in chenna hmun reng rengahte chuan mei in chhe tur a ni lo,”

Exodus 20:9-10
Ni ruk chhungin hna I thawk tur a ni a, ni sarih ni erawh chu Lalpa I Pathian tan chawlhni a ni e. CHumi ni chuan hna reng reng I thawk tur a ni lo. Nang pawh, I fapa pawh, I fanu pawh, I bawihpa pawh, I bawihnu pawh, I tan pawh, I ina hnam dang pawhin,”

Exodus 31:15
‘A ni sarih ni erawh chu chawlh derna, chawlhni (Sabbath) a ni. Tupawh chawlhni a hna thawk apiang chu tihhlum ngei ngei tur a ni.”

Leveticus 16:21; 23:29
“Tupawh ni sela, chumi (Sabbath) nia rilru tihrehawm lote chu an chipuite zing ata tuithlarin an awm ang,”

Numbers 15:32-36
“Israel thlahte thlalera an awm lai chuan, mi pakhat chawlhni (Sabbath) a thing fawm hmutute chuan Mosia leh Arona leh mipuiho hnenah chuan an hruai a, engtia tih tur nge tih la puan loh anih avangin tan inah an khung a. Tin, Lalpa’n Mosua hnenah, :Chumi chu tihhlum ngei ngei tur a ni, daipawnah mipui zawng zawngin lungin an deng tur a ni,” a ti a. TIchuan, Lalpa’n Mosia thu a pek ang chuan miui zawng zawng chuan daipawnah an hruai a, lungin an deng hlum ta a,’

Exodus 16:29
“Lalpa’n chawlhni (Sabbath) a pek che u hi hr eta che u mawle. Chuvangin ni ruk niin ni hnih tla tawk tur chhang a pe che u anih hi. Mi tin anmahni hmun theuhvah awm hle hle mai rawh u Ni sarih ni chuan tumah awmna hmun ata chhuak hauh suh se.’

Thuthlung Hlui bu a Sabbath tih vawi 75 inziak zinga serh leh sang dan Sabbath inziak vawi35-ahte hian inthawina leh thil hlante Pathian hnenah an hlan thin a, Hapta Sabbath vawi 40 inziakahte hian inthawina leh thil hlan ti lovin an chawl mai thin a ni. Jentail zingah tupawhin heng Sabbath-te hi an serh ve dawn anih chuan Israelte tih dan angin inthawina hlan niah an hlan ve angai ang a, Chawlhniah an chawl ve vang vang tur a ni. A zavai hian Israelte serh dan anga serh kim ve vek angai a ni.

Source: Rev. R. Sangthanga, Sabbath leh Sunday. Sabbath chungchang thu,(Aizawl: SLC Sailo, 2018), 1-12.







Sunday 24 June 2018

KOHHRAN HMASABER (KOHHRAN DIK)

He lungpui chungah hian ka Kohhran ka rem chho ang a, mitthi khaw kulh kawngkharte chuan chu chu a ngam lovang. (Matt. 16:18). Lal Isuan a ti a, he thu atang hian khawvelah Kohhran a din ngei dawn a ni tih kan hre thei a ni. He thu a sawi lai hi chuan khawvelah Kohhran a la awm reng reng lova, Lal Isua chuan khawvelah kum thum rawng a bawl a, man tirin a awm a, thiamloh an chantir hnuah khenbehin a awm a, a thi a, an phum a, a tho leh a, ni 40 chhung khawvelah a inlar a, tichuan vanah a lawn leh ta a ni tih chu mipui mimir hian kan hre hlawm hle a. Mahse Lal Isua tawngkam pawimawh tak hi an hre fuh thin lova, chuvang chuan khawvelah hian rindan hrang leh pawmdan hrang alo tam phah ta a ni.

Lal Isua van a lawn dawn a, a zirtirte hnena a chah “Jerusalem khua kalsan suh u” a tih tlatna chhan kha engdang vang mah a ni lova, Kohhran a din dawn vang a ni. He khawvela a awm laia amah zui tura a kohhran tawhte chuan a thu awihin Pindan chungnungah an nghak ta thap mai a, engnge an chungah lo thleng ang? Engtin nge an awm ang tih pawh an suangtuah thiam bik hauh lovang le.
Tichuan thawklehkhatah ri nasa tak thlipui angin alo tleh thut a, chu chuan an awmna in chu a tikhat ta vek a, Thlarauin a tawngtir ang zelin tawnghriatlohin an tawng a, Pathian an fak a (T.T. 2:2-4). Anmahni  hmutute chuan zurui emaw an ti hial a. Mahse an mahni hmutute anga rui an nih lohzia Petera’n a hrilh a, mak an ti em em a, thlirtute zing a mi 3000 lai chuan Petera thusawi chu awihin Lal Isua hmingin Baptisma an chang a, Zirtirte hnenah chuan an tel ve ta a ni. (T.T. 2:41). Hemi ni atang hian khawvelah kohhran alo ding ta a, KOHHRAN HMASA BER alo ni ta a ni. Tichuan vawin ni thleng hian Pentecost Ni chu Kohhran ni pawimawh alo ni ta a, ni hriatreng tlak leh Kohhran tin ten Kohhran nihna kawngah tehfung bera kan hman tur chu alo ni ta a ni.

Pentecost ni a Petera thusawi hi pawmzam mai chi a ni lova, kan innghahna tur leh kan entawn tur diktak chu a ni. A chhan chu hemi hma hian Kohhran ala ding ngai lova, chubakah piangthar pawh an la awm ngai lo a ni. Lal Isua he khawvela a awm laia piantharna thu Nikodema hnena a sawi kha, Pentecost niah hian a taka hman alo ni ta a ni. Lal Isua zirtirna zinga vanram chabi kawltu ngei mai chuan Pentecost ni tak hian mi zawng zawng tan vanram a hawng ta a, chuta lut thei turte chu a hmasaberin sual sim a ni ni tur a ni a, simna ringawt chu a tawk zo lo, ngaihdamna tello chuan; chuvangin sual sim apiang chuan Lal Isua hmingin baptisma an chang ngei tur a ni a, chu chu Lal Isua thihna tawmpuina a ni si a (Rom 6:4). A thihna tawmpui mai chu ala tawk zo lo ta fo mai. A thawhlehna kan tawmpui theih ngei nan Pentecost ni a Thlarau Thianghlim lo thleng ang kha kan chan ve ngei a ngai tlat a ni (T.T. 2:38)

Pentecost ni a Petera thusawi ang a, sual sim a, sual ngaihdam nana Lal Isua Krista hminga Baptisma chang a Thlarau T hianghlim dawng apiangte chu hmun khatah an awm khawm ta zel a, an neihte intawmin an khawsa a ni, an thu zawm ang zawm ve apiangte pawh an hnenah nitin an tel belh zel bawk a ni (T.T. 2:44-47). Tichuan Chanchin Tha famkim chu an hril zel a, an puang zel bawk a, Palestine ram chu an lo chiah hneh hle ta a , chutiang ho chu KRISTIAN tih an lo ni ta  a ni (T.T. 11:26)

Tunlaia Kohhran hming invuah zawng zawngte hian Kohhran hmasa ber (Mother Church) tihdan ang kha kan la ti ve zel em? Tih kan inenfiah hi a tul khawp mai. Bible zirtir dan ni lova, mihring duhdan leh ruahman dan ang hian Kohhran tih hi kan lo invuah chawp ve mai mai te hi a ni lo maw?, “An zirtirnaah mihring thupek an zirtir avangin an mi biak thinna hi a thlawn mai a ni” Lal Isuan a tih zinga mite kha kan lo ni reng lo maw? A tlai hma hian inenfiah thuai a va hun tawh ve. Sual sim lote, Sual ngaihdamna chang lote, Thlarau Thianghlim dawng lote hian van khua leh tui nihna an chang thei miah lo a ni tih hi Bible zirtir dan a nih avangin kan vawng himin kan entawn tlat tur a ni. Kan ti kim lo emaw kan pel emaw anih chuan Pathian kan nei lo tihna a ni ang. “Tupawh Krista zirtirna thu a awm reng lova, khum chuan Pathian a nei lo” (II John 9) tih a ni si a. Chuvang chuan Pentecost ni a Kohhran lo ding kha mi zawng zawng entawn tur diktak chu a ni.
_____________________________
                                                                                                                            - Pentecostal History & Hermeneutics by LC Tluanga Sailo

Monday 4 February 2013

PENTECOSTAL HARHNA


Bethel Bible College, 1900
Topeka, Kansas biala nupa khawhar tak thin chu kum 1873 alo her chhuah chuan an nupa inhmangaihna tizual tur fapa duhawm tak an lo nei ta a. An fa sawngnawi tak, tap vak vak thin chu thenawmte tan chuan ninawm tak nimahse, hemite nupa tan chuan an hlimna tizualtu leh an khawvel nun kaihruaitu a ni tlat thung a ni. Chu naupang chuan pianphungah danglamna a nei hran lo. Khawvel mihring tungchhova kal, Siamtu in a duan dan pangngai thova a duan a ni a. Khawvela Pentecostal Harhna sulsutu tur leh Pentecostal Harhna sawi apianga a hming lang lova sawi theih a ni dawn lo tih chu tuman an hre lo reng reng a ni.

An chenna veng a naupang dangte ang thovin alo thang lian chho ve zel a, chhia leh tha hriatna hmang thei rual alo nih chuan midangte aia a danglamna chu zawi zawiin alo lang chhuak ta zel a, kum 18 anih atang chuan a tih duhzawngte leh a ngaihtuahnate chu a rualpuite chuan an phak lo hle a. Chhungkaw khawsa thei tak an nih lem loh avangin a thil tum tih puitlin nan  chuan a theih ang angin sum leh paite a khawl thin a, kum 21 alo nih chuan Pathian tana inserh thianghlim lam uar takin a sawi chho tan ta a, miten a rawngbawlna an ngaihlu tan hle a ni.

Kum 25 alo nih chuan ‘Bethel Devine Healing Home’ tiin rawngbawlna changtlung zawk alo nei thei ta a. Pathian atanga damna famkim mihringin a chan theih dan chu nasa takin a tlangaupui a, a rawngbawlna atang chuan mi tamtakin damna an chang thin a ni.
Chutianga rawngbawlna mai chu duh tawk lovin Chanchinbu ama buatsaih ‘The Apostolic Faith’ tih chu thlatin vawi hnih a chhuah bawk a. Pathian tana inserh thianghlim tak leh Pathian tih mi tak anih bakah, miten Pathian anlo rin theihna tur kawng zawngin hma a la nasa hle bawk a, a hnathawhah a tui a, thahnem a ngai a, rawngbawlnan sum leh pai a ui lo bawk a, a Chanchin bu chhuah pawh hi tuma hnen atangin a man alo ngai lo a ni. A chanchinbu lak man mite a kawhhmuh chu “Isaia 55:1 En rawh” tih hi a ni ringawt mai a ni. Hetianga mite tana inpekna nun nei mi anih avang hian Pathian malsawmna pawh a dawng hle a, a rawngbawlna pawh a chantlung chak hle a ni.

Hun leh nite alo herliam chho zel a, 1900 kum chuan BIBLE zirna tur hmun buatsaih chu a lungkham ber a ni leh ta a. Hetiang Pathian tana rawngbawl duhna tak tak thinlung nei, miten Pathian an hriat theih nana thahnemn ngai taka hma latu hi a hming chu Charles Fox Parham a ni. Kum zabi 20-na a Thlarau Thianghlim lo thlen chungchang sawi chuan a hming hi lam rik loh theih loh a ni. Tichuan 1900 kum tawp lam chuan neih thinglungkhawngin miten Bible an zirna theihna tur chu a buatsaih leh thei ta a, a fakawm hle a ni. Heta tang hian Pathian rawngbawl, miin a duh tak tak anih chuan engkawng hawi zawng pawhin a theih a ni tih a tichiang hle a ni.

Kansas kawtthler tawp lam a ‘Stone’s Folly’ tih in mawi tak mai, hnamdang chhiar dana chhawng thum, Mizo chhiar dana chhawng hnih, pindan 30 zet awm, a chhawng chung bera khaw thlirna awm nghal mimal In ni thin chu Parhama hmalakna a zarah Bible zirna tur hmun alo ni ta reng mai a, chuvang chuan Stone’s Folly ti tawh lovin ‘Bethel Bible College’ tih alo nit a a. A duh apiang tan chawi awm lova Bible zir theihna hmun alo nita a ni. Tunblaia Pathian rawngbawltute inenfiah nan a tha hle mai.  

Parhama chuan Bible zirna tur hmun chu urhsun takin Pathian hnenah a hlan a, tichuan chanchin buah chuan Bible zir duh apiangte chu Bethel Bible College ah a thlawnin a zir theih tih chu a tarlang a. Karkhat chhung lekin Pathian Thu a tui hal mi 40 zet chu an lo kal khawm ta a. Tichuan zirlai chu an tan ta nghal a ni. Tunlai anga Bible College changtlung tak anih loh hi an tan chuan malsawmna ni zawkin a lang. An tan mai nilovin khawvel ram zawng zawng tan malsawmna alo lanchhuahna hnar ti ila a sual awm love.
Theologian hmingthang tak tak ziak lehkhabu chhah pui pui leh zirtirtu “Tawng bul lamah chuan…” ti theite nei hek lo le, an neih chhun College neitupa, Parhama pawh zirtir la ngai tho a ni bawk si, zirtirtu bik tia han sawi tur pawh awm hran lovin, Bible thu chu an zir ho thin ta a ni. Hotu chan chang ber Parhama chuan Bible ami an zirtur thu a thlang chhuak thin a, chutiang zirtur an thlan chhuah bik chu uluk takin an zir mai thin a ni. Commentary, Dictionary, Hebrai, Greek tawng tih lam an lungkham lo, tawngtaina nen an zir a, hma an sawn em em tho a ni.

He Bible zirna hi khawvel zirna danglam tak a ni bawk a, a hunlai leh vawiin ni thlen hian a ang hi ala awm lo reng reng a ni. A chhan chu zirlaite hian eitur awmsa an nei ngai lova, ‘Jehova Jire’ a ni tawp mai a ni. Chutiang dinhmuna a ding chung pawh chuan hna neilote tan hna a siamsak thei a, fahrahte tan chenna in nuam tak an buatsaih bawk a, rawngbawltute leh Evangelist-te tan Thlarau lam thahrui lakna hmunpui a ni thei bawk a ni. Bible Thutak ang taka rinna nghah chu an thupui ber a ni. Topeka News paper in he Zirna hmun chungchang hi Thupuiah hmangin hetiang hian a chhuah a ni… “Sakhaw lama inkaihhruaina thar khawvelin a hloh tawh tundin thar lehna Kansas bial a Bethel Bible College ah a thleng mek, Rev. Charles Fox. Parham-a din zirlai 40 lai awmnaah hian Pathian rinna kawnga inbuatsaihna thar chu kalpui mek a ni. An tawngtai avangin ei leh in tur an hmu a, an hmuh avangin lawmthu sawiin an tawngtai leh bawk a, hna an thawk ngai lova, mahse ei leh bar, silh leh fen engmah an tlachham ngai lo a ni. Lalpa’n a ngaihtuah zel an ti. October 1900 a din a ni a, Thlarau lam malsawmna leh taksa damna channa hmunpui a ni” tiin.

An zirlaiah cuan a ni telin hma an sawn chho zel a, Tirhkohte Thiltih Bung 2 thu chu zir turin an chhawpchhuak ta a. He thu hi Parhama ngei pawhin vawi tamtak alo chai fo tawh thin a ni a, Chutianga Tirhkohte Thiltih Bung 2 zir tura an thlan fel hnu chuan Parhama chuan kan rindante, rinna kawnga kan kaldante, kan tihdante hi Bible nen a inmil thlap zel tur a ni” tiin zirlaite chu a hrilh a, mi tamtakin, “Keimahah a lan dan chuan” an tih fo thin ang chuan a kal fuh thei lo tih a hre chiang hle a ni. Tichuan Parham-a chuan Bible a Thlarau Thianghlim dawngte an hriathran theihna, engemaw chhinchhiah theihna a awm nge awmlo tihte chu uluk taka zirchiang turin a hrilh ta a. A ni erawh chu hmun dangah rawngbawlna aneih dawn avangin ni thum chamin zirlaite chu a kalsan ta a.

Ni thum hnuah chuan Parhama chu alo kir leh ta a, zirlaiten enge an hmuchhuah chu a hre chak tawh hle a ni. Zing dar 10 am ah chuan amah ngeiin dar a vua a, zirlaite anlo kal khawm hnu chuan a thang bo hlana an thil hmuh chhuah chu amal te te in a zawt ta hlawm a. Zirlai zawng zawngten an chhan hnu chuan Parhama chu a phawk ta hra mai a. Amah ngei pawhin vawi duailo alo chai hrep tawh hnu a ni na chungin an chhanna inang vek chu mak a ti hle a ni. Zirlai zawng zawng chuan angkhat vekin an chhang a, an chhanna chu – ”Thlarau Thianghlim dawngte chu Tawnghriatlohin an tawng zel thin a ni” tih a ni vek mai a ni. Chu tak chu Parhama chuan mak a tih ber mai a ni a, a chhanchu amah ngei pawhin chutiang thil chu ala dawng silova, tichuan chutiang anga awm thei tur chuan hma an la ve ta nghal a.

Pentecostal Harhna alo thlen reng rengin tawnghriatloha tawngna alo tel zel a ni tih chu hnial rual lohvin Bible thutak thu a ni miau si a, chuvang chuan Bible thu ang a an awm ve theihnan kawng an dap chhuah angai ta zawk a ni tih chu an hai lo, chuvang chuan In chung ber khawthlir nana ruahman chu tawngtaina hmun atan an hmang ta zawk a. Chumi hnuah chuan inkhawmnate neiin a chhun a zanin an tawngtai thin ta a, Bible thudik awmsa, Thlarau Thianghlim hnathawh chu an chunga alo thlen ve hma loh chu Zirna lam an ngaihsak thei tawh lo, an lungkham ber chu Pentecostal Harhna diktak engtinnge an chungah alo thlen ve ang tih chauh a nit a !

Zirlai zing a mi Lilian Thistlethwaite-in Thlarau Thianghlim hnathawh an chunga alo thlen dan heti hian a sawi, “Inkhawmna chu nitin leh zantin kan nei thin a, kan za chuan engemaw thil ropui tak hian min uap in ka hria a, kum thar zan phei chu boruak a zangkhaiin a nuam hle a, kan thinlung chu Lalpa lamah hawiin a duhzawng tih duhna rilru kan pu theuh a, Pathian hnathawh chu keimahniah lang chhuak se tih chu kan tuihalna ber ni hian a hriat hliah hliah mai a ni” tiin.

A sawi zel dan chuan, “Kum thar zan kan hmang tan chu, Agnes Ozman, pasal a neih hnu a La Berge lo ni ta, zirlai zinga pakhat chuan Parhama chu Thlarau Thianghlim a chan theihnan a lu chunga kut nghata tawngtaina neihsak turin a ngen a, Parhama chuan a hreh ve deuh a, amah ngei pawhin tawnghriatloha tawngtheihna ala dawng silova, chutihlaia midangte tana han dilsak nih chu a hreh a ni ta ber mai. Mahse, a hotu ber a nihna chuan chu hna tlawm tak chu a tih ngei a ngai tih a hriattir bawk si. Tichuan, Ozman-I lu chunga kut nghat chuan a tawngtaisak ta a. Ozmani hmel chu Pathian Thlarau pawlnain alo eng chhuak a, tawnghriatlohin a te ta that that a, saptawng nen alo inpawlh deuh nak a, mahse reilote hnuah chuan a saptawng thiamna chu lakbosak ang hmiah a ni ta ! a khur zawih zawih a, hlim leh lawmnain a khat a, tawnghriatloh chuan alo tawng ta char char mai a, kan vai chuan mak ti em emin kan thlir thap mai a ni” tiin.

Hetianga Pentecostal Harhna diktak lo thlen hun hi 1900 December ni 31-a an inkhawm zan dar 11:00 pm atanga intan a ni a, kum 1901 ni 1 zing thlengin Pathian Thlarau chuan hna a thawk a ni. Mak an tihna chu dah bovin Thlarau Thianghlim hnathawh anmahnia a lan chhuah ve ngei theihnan an rilru ngaihtuahna zawng zawngte Pathian hnenah hlanin, beiseina thinlung neiin an tawngtai ta chuah chuah mai a. Ni 3 January 1901 chuan Parhama leh a nupui kum 21 mi chuan Thlarau Thianghlim Tawnghriatloha tawng theihna tel ngei mai chu an lo chang ve ta a, chumai ni lovin zirlai zawng zawng zingah a kangkai a chubakah Kohhran hrang hrang rawngbawltu mi 12 lai pawh chuan Pentecostal Harhna tluantling chu an lo chang ve leh ta, Bethel Bible College chu tawng chi hrang hranga Pathian fakna thawmin alo khat ta vek a. “Isu ka thla hmangaihtu” tih Hla chu tawng chi hrang hrang 6 in an sa a, chu aia mawi leh ropui chu he khawvelah hian sak ala ni ngai lo hial awm e. Tawngkam dang chuan sawi ta ila, Pentecost vawi hnihna khawvelah alo thleng kan ti ngei ang, a hun lai ngaihtuah a, rinna a han inteltir ve chhin pawhin a nawm tur zia chu kan hrethiam mai awm e.

Kansas biala hetiang thawm alo awm takah chuan ram hrang hrang atangin Chanchinbu mite an fuankhawm a, tawng chi hrang hrang thiam sang bikte nen sorkar tawng lettute nen lam chu hmun chu an pan khawm ta ruih ruih ta mai a. Bethel Bible College a thil thleng chu an finfiah ta hlawm a. Sawrkar tawnglettu pakhat chuan , Chinese tawngkam chi hrang  20 nal em em a zirlaiten an hman thu a sawi. Chutiang zel chuan finfiah tura kal apiangte chuan khawvel tawng diktak an hmang a, anmahni pianpui tawng erawh chu an hman lo a ni tih chu an thu tlukna a ni ta zel mai a ni. Kan Lalpa leh kan Pathian Lal Isua hnathawh hi zawng a ropui em a khawvel mite tan chuan hriatthiam har tak tur a ni.

Hemi tuma Pentecostal Harhna  lo thleng hi a mak danglamna em em chu, an la hriat ngailoh thlil lo thleng nilovin, Thlarau Thianghlim baptisma tawnghriatloha tawng theihna tel ngei mai chan duhna thinlung neia, mipui tuihalna chu thil mak tak sawi hmaih thiang miahlo chu a ni. Bible thutak nena inmil Pentecost nia harhna lo thleng ang chiah khawvela lo thleng leh ta chu a hria apiangte hlim leh lawmna thlentu a ni a. Chu harhna dik chang tur chuan khawi ram ami pawh an lo fuankhawm zel a, an tuihalna phuhruksak turin Pathian an au a, Thlarau Thianghlim Baptisma , Tawnghriatloha tawng theihna tel ngei mai chu an chan ve hma loh chuan beidawng lovin an tawngtai fan fan thin a ni.

“Lal Isua Krista chu Lal leh Chhandamtuah pawm la, tichuan chhandamin I awm ang” tih thuar tham vel mai maiin hmun a chang phak lo reng reng. Pentecost nia tawng danga tawng theihna tel, Thlarau Thianghlim an chan loh chuan tumah an lungawi lo, “Tupawh Krista Thlarau nei lo chu a maha mi a ni lo” (Rom 8:9) tih hi an hrechiang hle ni tur a ni. Thlarau Thianghlim chang ngei tur chuan Pathian an au tak meuh meuh a ni. Bethel Bible College –a Pentecostal harhna lo thleng chu mitinin chan an duh theuh a, tichuan chumi hmunah chuan mipui an lo pungkhawm chak hle ta mai a, chutiang harhna change chu PENTECOSTALS an ti ta a ni.

                                                             -- source PENTECOSTAL HISTORY & HERMENEUTICS by L.C. Tluanga Sailo

Thursday 24 January 2013

THUTHLUNG HLUIA PATHIAN KHA ISUA HI A NI

Thuthlung hlui khan Isua hi Pathian a ni tih a rawn puang

1.   Isua hi Pathian kan tih chu a ni tih hriatfiah theihna chiang tak pakhat chu Isaia 9:6 thu hi a ni a: “Kan tan naupang alo piang a, fapa pekin kan awm ta a, rorelna chu a kokiah a chuang ang a, a hmingah chuan Maka, Remruattua, Pathian Chaka, Chatuan Pa, Remna Lal an la ti dawn si a”. Naute lo piang hi “Pathian Chaka” leh “Chatuan Pa” mihring a lo chang chu a ni tih a chiang hle.

2.  Isaia hian Messia chu Immanuela sak tur ani tih a sawi lawk a, Immanuela chu kan hnena Pathian awm tihna a ni si a. (Isaia 7:14; Matthaia 1:22-23).

3.   Isaia chuan Messia chu Davida pa Jesaia atanga lo chawrchhuak anih thu leh Jessaia chu Messia atanga lo chawrchhuak anih bawk thu a sawi a (Isaia 11:1, 10). Tin, Isua chuan Davida lo chawrchhuahna zung leh Davida thlah anih tho thu a sawi leh bawk a (Thupuan 22:16). Mihring tisa a nihna kawngah chuan Jessaia leh Davida thlah atanga lo piang a ni a, chutihlai chuan Thlarau anihna lamah ve thung chuan Jesaia leh Davidate siamtu, an nunna zung a ni leh tho bawk a. Hemi thil nihdan hi rilrua hre ran chungin Pharisaite tih manganna turin Sam 110:1 thu hi Isuan a sawichhuak a. “Davida chuan Lalpa tiin Messia chu a ko si a, engtinnge Messia chu Davida fapa anih theih le?” tiin a zawt buai duh ve kher a ni (Matthaia 22:41-46).

4.  Isaia 35:4-6 thu hian Isua chu Pathian a ni tih a tilang leh bawk a: “Ngaiteh tu…. In Pathian chu alo kal ang a, a chhandam ang che u” tiin. Pathian alo kal hunah chuan mitdelte mit alo var ang a, bengngawngte beng pawh tih varin a awm ang a, kebaite pawh an zuang ang a, tawngtheilote lei pawh alo tawng bawk ang tih thu a sawi chhunzawm bawk a. He Pathian lehkhathu hi Amah insawi nan Isuan a hmang a (Luka 7:22), a rawngbawlnaah khan heng thil hi a ti vek reng a ni.

5.  Isaia 40:3 thu chuan, “Thlalerah LALPA kawng buatsaih ula, ram rovah chuan kan Pathian tan lamlian ti rual rawh u”. Baptistu Johana khan Isua tan kawng a sial sak a, heng hrilhlawknate hi a ti famkim ta a ni (Matthaia 3:3). Tichuan, Isua hi LALPA (Jehova) kan Pathian chu a ni.

6.   Mika 5:2 thu chuan Messia (Isua) hi Pathian a ni tih a tifiah leh bawk a. “Nimahsela, nang Bethlehem Ephratha, Judai rama sang tam tak zinga telah te hle mah la, nangma lak atang hian Israelho roreltu tur chu kan tan alo chhuak ang a; a lo chhuahna chu hmakhawsang ata, chatuan atangin a ni.” Tiin.
Tichuan Thuthlung Hlui hian Messia leh Chhandamtu lokal tur chu Amah Pathian ngei a ni tih chiang takin a sawi a ni.

THUTHLUNG THAR HIAN ISUA HI PATHIAN A NI TIH A PUANG BAWK A.
1.  Tirhkohte 20:28 thu hian Kohhran chu Pathianin a thisenin a lei a ni tih min hrilh a, chu Pathian thisen chu Isua thisen hi a ni.

2.  Paula chuan Isua chu “Kan Pathian ropui tak Chhandamtu Isua Krista” tiin a sawifiah a (Tita 2:3). New International Version (NIV Bible) chuan “Kan Pathian leh Chhandamtu ropui tak, Isua Krista” tiin a sawi bawk a ni.

3.   Petera chuan “Isua Krista kan Pathian leh Chhandamtu” tiin a sawifiah a (II Petera 1:1). NIV leh TAB (Amplified Bible) chuan “Kan Pathian leh Chhandamtu Isua Krista” tiin a sawi bawk a.

4.   Kan taksa hi Pathian Biak In (Inkhawmna Biak In ang hi) a ni a (I Korinth 3:16-17), Krista ngei chu kan thinlung chhunga cheng (leh kan taksa chhunga cheng) a ni tih kan hre bawk a (Ephesi 3:17; II Korinth 13:5).

5.  Kolossa bu hian Krista Pathianna chu khauh takin a sawi uar hle a ni. “Amahah (Kristaah) chuan Pathian famkimna tinreng chu taksa neiin a awm reng si a” a ti a ni (Kolossa 2:9; 1:19). He Pathian thu chang hian Isua chu Pathian a ni ve tawk tawk angin a sawi lova, Pathian Pathianna zawng zawng chu Amahah hian a kim vek a ni a ti zawk a ni. Pathian Pathianna chu mihrang an awm an tih thin chu lo dik ta ang sela chuan, Kolossa 2:9 thu hian chung mi hrang hrangte chu taksa neiin Isuaah hian a awm kim vek a ni tih a sawi ngei tur a ni ang. Amahah chuan kan famkim ta bawk a (Kolossa 2:10). Pathian hnena mamawh kan neih apiangte chu Isua hnenah hian a kimin kan hmu vek a ni (Kolossa 2:9).

PATHIAN CHU MIHRING ISUA-AH ALO CHANG
Isua hi Pathian a ni tih thu hian a sawi ber chu Pathian chuan mihring tisa a rawn pu tih hi  a ni. Hei tak hi Bible-in a sawi chu a ni.
1.   Pathian chu tisa puin alo lang a, (Tisaa lo lang a)
Thlarauva thiam chang a,
Vantirhkohte hmuha,
Jentailte zinga tlangaupuia,
Khawvelah hian mite rina,
Ropuinaa hruai chhoh taka chu.” (I Timothea 3:16). (Chang 16 thu nemnghettu chu chang 15 thu hi a ni tih ennawn leh la). Pathian chu hmuh theih turin tisaah alo chang ta a; Pathian chu thlarauvah hriatfiah alo ni ta bawk a; Pathian chu Vantirhkohte’n an hmu tawh bawk a, Pathian chu khawvelah mite’n an lo ring ta bawk a, Pathian chu ropuinaa lakchhoh a ni leh tawh bawk a nih chu- Engtin leh engtikah nge heng thil hi alo awm? Lalpa Isua Kristaah khan a thleng kim vek tawh.

2. “A tirin thu a awm, thu chu Pathian hnenah a awm, Thu chu Pathian a ni- Thu chu tisaah alo chang ta” (Johana 1:1-14). A tak takin thu (Pathian) chu Tabernacle ah (Biak Inah) tisain alo chang ta. Engtik lai khan nge Pathian chuan tisa kawr a rawn hak? Isua Kristaah khan a famkim vek tawh bawk. Heng Bible thute hian Isua chu Pathian a ni tih a sawifiah hle mai. Pathian chu tisain a inpuanga, a inhriattir, a inhriatfiahtir, a inpholang, a inentir takmeuh a ni.

Pathian chu Thlarau  anih kha. Thlarau chauh anih lai khan tisa leh thisen anei lova, mihring hmuhtheih a ni hek lo. Mihringte hmuhtheih anihna turin leh kan sual tamtak thisen thianghlima chhuahtir theihnan tisa a rawn put a tul a ni. Isua hi Pathian dang a ni lova, Pathian peng pawh a ni lova, Thuthlung Hluia Pathian tisaa inthuam a ni zawk. Pa a ni a, mihring sualna a vangin chutianga alo awm chu a tul miau si a ni. Mihringin kawr chung a ha thin ang deuh hian Pathianin tisa a rawn ha a ni. Pathian lehkhathu chang tamtak hian Isua Krista hi Thuthlung Hlui Pathian ngei kha a ni tih a puang a, amah a inpuang chianna tur leh lei leh van inrem lehna turin tisa kawrfual a rawn ha mai a ni. (Kawrfual kan hakin kawrchung chhungah kan awm thin ang hian, Isua tisa taksa vun chhungah Thlarau Pathian chu alo awm a ni).

3. “Khatia Pathianin Kristaah chuan Khawvel hi amah nen inremin a siam a- inremna thu min kawltur kha” (II Korinth 5:19).

4. “Tuman englai mahin Pathian an hmu ngai lo, a Fapa mal neih, Pa angchhunga awm ngei khan a chanchin a hril tawh a ni” (Johana 1:18)

5. “Pathian, Hmakhawsanga thlahtute hnena bung tam tak leh kawng tinrenga zawlneitea thu sawitu khan, heng ni tawpah hian keimahni hnenah a Fapa chuan thu a sawi ta. Chumi chu engkim rochungtuah a ruat a, chumi pawh chuan Khawvelte chu a siam a, Ani chu a ropuina eng leh a tak anpui ngei leh ama thiltihtheihna thua engkim tungdingtu niin, sualte a tlenfai hnuin chunglama Ropuibera dinglamah khian a han thu a” (Hebrai 1:1-3).

6. “Isua chu hmuhtheihloh Pathian anpui (Image) a ni a” (II Korinth 4:4; Kolossa 1:15).

7. Isua chu Puanin taksa a khuh ang a, tisaa inkhuh Pathian a ni (Hebrai 10:20). Ama thusawi hrethiam vek lovin Abrahama pawh hian, “Pathian beram no chu intumchawp ang chu” a ti anih kha (Genesis 22:8). Pathian chuan inthawina tur taksa chu a intumchawp ta ngei reng a: “Inthawina leh thil hlan I duh lova, ka tan taksa min buatsaih zawk a ni.” A ti a nih kha (Hebrai 10:5)

8. Isua chu chhungkaw dintu a ni a (Pa Pathian leh Engkim siamtu a ni a). A chhungkaw dinah chuan Amah chu Fapaah a rawn insiam bawk a (Hebrai 3:3-6).

9. Ama thisiamte hnen ngeiah chuan alo kal a, Ami tlan chhuahte hnenah ngei chuan, nimahsela an lo hre lova, an lo lawm bawk hek lo (Johana 1:10-11)

Pathian chu Thlarau  anih kha. Thlarau chauh anih lai khan tisa leh thisen anei lova, mihring hmuhtheih a ni hek lo. Mihringte hmuhtheih anihna turin leh kan sual tamtak thisen thianghlima chhuahtir theihnan tisa a rawn put a tul a ni. Isua hi Pathian dang a ni lova, Pathian peng pawh a ni lova, Thuthlung Hluia Pathian tisaa inthuam a ni zawk. Pa a ni a, mihring sualna a vangin chutianga alo awm chu a tul miau si a ni. Mihringin kawr chung a ha thin ang deuh hian Pathianin tisa a rawn ha a ni. Pathian lehkhathu chang tamtak hian Isua Krista hi Thuthlung Hlui Pathian ngei kha a ni tih a puang a, amah a inpuang chianna tur leh lei leh van inrem lehna turin tisa kawrfual a rawn ha mai a ni. (Kawrfual kan hakin kawrchung chhungah kan awm thin ang hian, Isua tisa taksa vun chhungah Thlarau Pathian chu alo awm a ni).

3.      
)
MIHRING NUN A HMAN TIRH ATANG KHAN ISUA CHU PATHIAN A NI NGHAL

Pathian chu Isua Kristaah tisain alo lang a, a nun eng hunah tak khan nge Fapaah chuan Pathian alo chen tan? Bible chuan chiang tawk takin Isuan mihring nun a hman tan ve leh Pathian famkimna chu Amahah a intan ve nghal tih a sawi a ni.
 1.  Matthaia 1: 23 thu chuan heti hian a sawi a: “Ngai teh, Nula thianghlim a rai ang a, Fapa a hring ang a, A hmingah chuan Emmanuela an sa ang” ti a a sawi kha alo thleng theihna turin chung zawng zawng chu alo thleng ta a ni. Emmanuela chu “Kan hnena Pathian awm” tihna a ni. A pian hlim atang khan “Kan hnena Pathian awm” a ni daih tawh a ni.

2.   A pian hlimah Vantirhkohte pawhin chibai an buk a ni (Hebrai 1:6). Simeona khan nausen anih lai khan Krista chu a ni tih a hre daih tawh bawk a (Luka 2:26), Anna khan nausen a nih lai khan Israelte tlantu a ni tih a hmu bawk a (Luka 2:38), Mifingte pawh khan nausen chu chibai an rawn buk bawk a (Matthaia 2:11).

3.  Mika 5:2 thu hian Messia chu Bethlehema alo pian veleh khan Pathianna chu a bel nghal a, Nazareth a a seilen phawt hnuah nilovin, Jordan luia Baptisma a chan atang pawh ni hek lovin
.
4.  Luka 1:35 thu hian Isuan mihring nun bul a tan ve leh Pathian anih chhan a sawi a, Vantirhkoh khan Mari hnenah “Thlarau Thianghlim chu I chungah alo ang a, Chungnungbera thiltihtheihnain a hliahkhuh ang che; chuvangin mi thianghlim lo piang tur pawh chu Pathian Fapa an ti ang” a ti a. Isua chu nula thianghlim lak atangin alo piang a, Thlarau Thianghlim paitir a ni a, “Chuvangin” tih thu ang khan Pathian Fapa a ni. Kawng dangin han sawi leh ila, Isua hi Pathian Fapa a ni, a chhan chu, mihring ni lo, Pathian ngei chuan a paitir avangin. A ngial a ngan a Pa chu Pathian a ni. “Pathianin khawvel a hmangaih em em a, chutichuan a Fapa mal neihchhun a pe a” tih ziak ang khan (Johana 3:16). Hring awmzia chu Pa nihtir, fa hring, nunna pe, siam tihte a ni. Nula thianghlim Mari pumchhungah Pathianin Isua chu a hring a ni.

  Isaia 7:14 thu pawh hian nula thianghlim naupai lo piang tur chu Pathian anih tur alo hre lawk a. Kawng danga sawi chuan hmeichhe chiah khan Pathianin a Pathianna mize chi chu a dah a naute lo piang tur chuan nunna alo nei ta a, Pathian nungchang chu a Pa lam atangin a chhawm ta nghal bawk a. A nu Mari hnen atangin mihring mizia leh nungchang a chhawm a, Pa (Pathian, Josefa nilo) hnen atangin Pathian mizia leh nungchang a chhawm bawk a. Isuan a Pa mizia chu a thanlenpui zel a, a hnu hun engemaw khaihlak laia Pathian thiltih avanga a Pathianna lo intan ta  a ni lo. Nula thianghlim hrin a nihna khan a Pathianna a nemnghet a ni.

Mi thenkhat chuan Pathianna famkim chu a hun hman chhohnaah Baptisma a chan atang khan anei chauh niin an ngai thin. Amaherawhchu nula thianghlim hrin a nihna leh Luka 1:35 thu ang khan chutiang chu a ni thei si lo. Pathian mizia leh mihring mizia chu puma pai anih lai khan a nei kawp nghal daih tawh a ni. Isuan Baptisma a chan laia Thlarau Thianghlim Thuro anga alo chhuk tum kha Thlarau Thianghlim Baptisma a channa a ni hauh lo a ni; Isua chuan Pathian famkimna zawng zawng chu alo nei sa vek tawh zawk a ni (Kolossa 2:9). Baptisma a chan laia thil lo awm kha chu leia rawng a bawl dawn a hriakthih tih entirna leh Baptistu Johana’n Pathian anihzia alo hriattheihna tura chhinchhiahna a ni (Johana 1:32-34)
.
THUTHLUNG HLUIA PATHIAN KHA ISUA NGEI HI A NI, rinhlelh tur a awm love :

     (a)    Pathian chu thilsiamtu a ni (Genesis 1:1, 2:7)
       Isua chu thilsiamtu a ni (Thupuan 4:8; I Korinth 8:6; John 1:10)
    
     (b)   Pathian chu tlantu leh chhandamtu a ni (Isaia 47:4; 43:11).
     Isua chu tlantu leh Chhandamtu a ni. (Galatia 3:3; John 4:42; Luka 2:10; I John 4:4).
    
    (c)    Pathian chu hmasabera leh hnuhnung ber a ni (Isaia 44:6, 41:4).
     Isua chu hmasaber leh hnuhnung ber a ni (Thupuan 22:13, 1:17).
    
    (d)   Pathian chu cheng 30 man (Zakaria 11:13)  
     Isua chu cheng 30 man (Matthaia 27:3-18).  
    
    (e)   Pathian chu lokal leh tur a ni (Zakaria 14:4; Sam 50; I Thes. 4:13-18)
     Isua chu lokal leh tur a ni (Hebrai 9:27-28; Tita 2:11-13).  
    
    (f)     Pathian chu lungpui a ni (Isaia 44:8).        
     Isua chu lungpui a ni (I Korinth 10:4).

POST LARZUALTE

POST THAR BER

LALPA ZANRIAH SACRAMENT

T in, chhang a la a, lâwmthu a sawi zawhin a phel a, an hnênah a pe a, “Hei hi ka taksa a ni, in tâna pêk chu; min hriat reng nân hetiang hi...